تعریف: مغلطه علت سوال‌برانگیز موقعی اتفاق می‌افتد که شخصی تصور کند یک چیز علت چیز دیگری است، صرفاً به خاطر اینکه آن دو معمولاً به هم ربط داده می‌شوند.
معادل انگلیسی: Questionable Cause
معادل لاتین: cum hoc ergo propter hoc
معادل‌های جایگزین: عامل سوال‌برانگیز، منطق پروانه‌ای، نادیده گرفتن علتی رایج، اشتباه گرفتن علت و ربط، اشتباه گرفتن علت و معلول، علت جعلی، علت سوم، مغلطهی علت سوم، هم‌نشینی (نوعی از آن)، وارونه‌سازی علیت/جهت اشتباه (نوعی از آن)
الگوی منطقی:
A معمولاً به B ربط داده می‌شود؛ بنابراین A علت B است.
مثال ۱:
هر وقت که می‌خوابم، خورشید غروب می‌کنه. برای همین خوابیدن من علت غروب خورشیده.
توضیح:
امیدوارم مغلطه‌آمیز بودن استدلال واضح باشد و نیاز به توضیح نداشته باشد.
مثال ۲:
بسیاری از هم‌جنس‌گرایان مبتلا به ایدز هستند. بنابراین هم‌جنس‌گرایی عامل ایدز است.
توضیح: درست است که آمار مبتلایان به ایدز در بین هم‌جنس‌گرایان بسیار بیشتر از دگرجنس‌گرایان است، ولی از این موضوع نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد که علت ایدز هم‌جنس‌گرایی است، همان‌طور که نمی‌توان ادعا کرد علت بارداری دگرجنس‌گرایی است.
استثنا: اگر در راستای علت در نظر گرفتن چیزی مدرکی قوی ارائه شود، مغلطه‌ای اتفاق نمی‌افتد.
دگرگونی: مغلطهی هم‌نشینی (Juxtaposition Fallacy) یکی از دگرگونی‌های این مغلطه است که در آن شخصی دو ایده/آیتم را طوری کنار هم قرار می‌دهد که انگار بین‌شان رابطه‌ی علی و معلولی برقرار است، ولی به طور علنی به این موضوع اشاره نکند.
مثال:
جالبه که هر وقت تو میای اینجا، بوی بد تو اتاق می‌پیچه.
وارونه‌سازی علیت (Reversing Causality) یا جهت اشتباه (Wrong Direction) اسمشان گویاست. این دگرگونی همچنان یک علت اشتباه به حساب می‌آید، ولی نوع خاصی از آن که علت غروب خورشید فرا رسیدن شب در نظر گرفته می‌شود، در حالی‌که علت فرا رسیدن شب غروب خورشید است.
منابع:
Johnson, R. H., & Blair, J. A. (2006). Logical Self-defense. IDEA.
ترجمه‌ای از:
انتشاریافته در:
مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا
خیلی مغلطه ضایع و واضحی هست ولی بعضی ها تو ایران که سلطان ربط دادن مسائل به شیطان پرستی هستند شب روز ازش استفاده میکنند و عجیب تر اینکه خیلی ها هم باور میکنند. انگار هرچی مسئله بی ربط تر باشه افراد بیشتری جذبش میشن.