تعریف: مغلطه سوال پیچیده به سوالی اشاره دارد که پیش‌فرضی در آن نهفته است و در این پیش‌فرض نیز معنایی ضمنی نهفته است. این معنا از شخص سوال‌کننده در برابر تهمت ادعای بی‌پایه‌واساس محافظت می‌کند. این مغلطه گفتمانی‌ست که هدف از آن گمراه کردن طرف مقابل است و موقعی به مغلطه تبدیل می‌شود که مخاطب نتواند پیش‌فرض و معنای پشت آن را در سوال تشخیص دهد و صرفاً آن را به‌عنوان حقیقت بپذیرد.
معادل انگلیسی: Complex Question Fallacy
معادل لاتین: plurium interrogatinum
معادل‌های جایگزین: مغلطهی سوالات بسیار، مغلطهی پیش‌انگاری، سوال دوپهلو، سوال انحرافی، سوال غلط
مثال ۱:
هر روز چند بار زنتو کتک می‌زنی؟
توضیح: حتی اگر شخص مقابل با تاکید پاسخ دهد: «هیچ بار!»، کار از کار گذشته است. اگر کسی این سوال را بشنود، احتمالش هست که باور کند شخصی که این سوال از او پرسیده شده زنش را کتک می زند. این طرز فکر مغلطه‌آمیز، ولی رایج است.
مثال ۲:
چند بار دیگه باید توی مدارسمون تیراندازی اتفاق بیفته تا قانون مالکیت اسلحه رو عوض کنیم؟
توضیح: پیش‌فرض این سوال این است که عوض کردن قانون مالکیت اسلحه تعداد تیراندازی‌هایی را که در مدارس اتفاق می‌افتند کاهش خواهد داد. شاید واقعاً اینطور باشد، ولی این ادعا در خود بیانیه پنهان و لابلای سوالی پیچیده‌تر پنهان شده است. آدم وقتی چنین سوالی را می‌شنود، به طور ناخودآگاه سعی می‌کند برای آن جوابی پیدا کند و حین این‌که سرش گرم پیدا کردن جواب است، به این فکر نمی‌کند که آیا ادعای ضمنی‌ای که در سوال مطرح شده درست است یا خیر. این حقه بسیار هوشمندانه است، ولی این چیزی از مغلطه‌آمیز بودنش کم نمی‌کند.
استثنا: اگر اطلاعات ضمنی نهفته در سوال حقیقی رایج و شناخته‌شده باشد، مغلطه‌ای صورت نمی‌پذیرد.
توضیح: انسان تا چه مدت می‌تواند بدون آب زنده بماند؟
پیش‌فرض نهفته در این سوال این است که انسان برای زنده ماندن به آب احتیاج دارد. بعید می‌دانم کسی این حقیقت را کتمان کند.
منابع:
Menssen, S., & Sullivan, T. D. (2007). The Agnostic Inquirer: Revelation from a Philosophical Standpoint. Wm. B. Eerdmans Publishing.
ترجمه‌ای از:
انتشاریافته در:
مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا
دیدگاه خود را ثبت کنید