تعریف: مغلطه نکته‌ی انحرافی موقعی اتفاق می‌افتد که شخصی موضوع بحث را عوض کند و آن را به سمتی پیش ببرد که برای جواب دادن به آن آماده‌تر است. این مغلطه به طفره رفتن (مغلطهی شماره‌ی ۷۳) ارتباط نزدیکی دارد. ولی تفاوت‌شان در این است که نکته‌ی انحرافی تلاشی عمدی برای به انحراف کشیدن توجه مخاطب از استدلال اولیه است.
معادل انگلیسی: Red Herring
معادل لاتین: Ignoratio elenchi
معادل‌های جایگزین: مغلطهی شاه‌ماهی سرخ، پی نخود سیاه فرستادن، طرح موضوع انحرافی برای فرار از طرح موضوع اصلی، خود را به آن راه زدن، رد گم‌کنی، عوض کردن بحث، تاکید گمراه‌کننده، دفاعیه‌ی چوباکا، نتیجه‌ی بی‌ربط، رساله‌ی بی‌ربط، بحث را به بی‌راهه کشیدن
الگوی منطقی:
شخص ۱ استدلال A را مطرح می‌کند.
شخص ۲ استدلال B را مطرح می‌کند.
استدلال A فراموش می‌شود.
مثال ۱:
مایک: اگه خیانت کردن به همسر کار غیر اخلاقیه، پس چرا این کارو کردی؟
کن: اصلاً اخلاقیات چیه؟
مایک: یک سری کد رفتاریه که فرهنگ تعیین می‌کنه.
کن: ولی چه کسی این کد رفتاری رو تعیین می‌کنه؟…
توضیح: کن موفق شده بحث گفتگو را از خلاف جنسی خودش به سمت بحثی عمیق و وجودی درباره‌ی ماهیت اخلاقیات بکشاند.
مثال ۲:
بیلی: چطور ممکنه دنیا ۶۰۰۰ سال قدمت داشته باشه؟ یک سری اجرام آسمانی هستن که ۱۳ میلیارد سال نوری با ما فاصله دارن، ولی نورشون تازه به ما رسیده [۱].
مارتی: ۶۰۰۰ سال رقم تثبیت‌شده‌ای نیست. ممکنه دنیا ۱۰۰۰۰ سال قدمت داشته باشه.
بیلی: چجوری به این نتیجه رسیدی؟
توضیح: مارتی موفق شد موضوع بحث را عوض کند و خط زمانی نظریه‌ی آفرینش‌گرایی را طوری تغییر دهد که لازم نباشد با ایده‌ی مطرح‌شده در کتاب مقدس هماهنگ باشد.
استثنا: استفاده از نکته‌ی انحرافی برای به انحراف کشاندن نکته‌ی انحرافی‌ای که طرف بحث مطرح کرده شاید مغلطه‌آمیز نباشد، ولی آیا باید جواب کار اشتباه را با کار اشتباه دیگر داد؟
راهنمایی: اگر می‌خواهید پیش دوستان‌تان آدم خفنی به نظر برسید، به آن‌ها بگویید که بین ماهی‌ها گونه‌ای به نام «ماهی قرمز» وجود ندارد. بلکه این اسم به ماهی‌ای اشاره دارد که مزه‌ی نسبتاً تند دارد، معمولاً شاه‌ماهی است (ولی نه همیشه) و با خواباندن در آب‌نمک و با دود زیاد پخته می‌شود.
منابع:
Hurley, P. J. (2011). A Concise Introduction to Logic. Cengage Learning.
[۱]: دورترین جرم آسمانی که از وجودش خبر داریم، ستاره‌ای است که در فاصله‌ی ۱۳.۱ میلیارد سال نوری از زمین منفجر شد. این جرم انفجار پرتوی گاما (GRB) بود، یعنی درخشان‌ترین نوع انفجار فضایی. نام این انفجار به یاد تاریخ اکتشافش GRB 090423 گذاشته شده است.
پ.ن: یکی از کاربران سایت گفته است: «من با مثال دوم شما کاملاً موافق نیستم. بله، کن موضوع بحث را عوض کرده است، ولی این کارش مغلطه‌آمیز نیست. گاهی‌اوقات لازم است افراد را وادار کرد منظورشان را واضح‌تر بیان کنند تا موضع‌شان بهتر مشخص شود و بعد به استدلال‌شان پاسخ داد.»
بو بنت در پاسخ می‌گوید: «صحیح. پیش‌فرض نهفته در مثال‌ها این است که در ادامه به سوال اولیه پرداخته نمی‌شود. نکته‌ی مغلطه‌آمیزشان این است.»
ترجمه‌ای از:
انتشاریافته در:
مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا
ربط شاه ماهی سرخ به نکته ی انحرافی اینکه قدیما از بوی ماهی سرخ (چون شدید بوده) استفاده می کردن تا سگا و اسبارو اموزش بدن, به این صورت که ماهی رو روی زمین می کشیدن تا حیوون بوی ماهی رو دنبال کنه. بعضی ها هم می گن وقتی زندانیا از زندان فرار می کردن از این ماهی استفاده می کردن تا رد گم کنن و سگ های ردیابو گیج کنن. بعدها ویلیام کوبت تو مقاله اش از عبارت “دنبال کردن شاه ماهی سرخ” به عنوان استعاره استفاده کرد. کوبت نوشته بود که روزنامه های اون زمان بیشتر دارن روی شکست احتمالی ناپلون تمرکز میکنن و از این خبر مثل شاه ماهی سرخ استفاده میکنن تا مردمو گمراه کنن و مسایل بغرنج داخلی رو پوشش ندن (یا به عبارتی طفره برن)
Thanks. You are a godsend.