مغلطه‌‌ی نهادن بار اثبات دلیل بر دوش طرف مقابل (Shifting of the Burden of Proof) | مغلطه به زبان آدمیزاد (۱۹۸)

تعریف: مغلطه نهادن بار اثبات دلیل بر دوش طرف مقابل موقعی اتفاق می‌افتد که شخصی ادعایی مطرح کند که به مدرک نیاز دارد، اما بعد از طرف بحث بخواهد در راستای رد ادعای او مدرک ارائه کند. بار اثبات (Burden of Proof) مفهومی قضایی و فلسفی است و در هر دو حوزه تفاوت‌هایی دارد. در بحث‌های روزمره، بار اثبات عموماً بر دوش کسی است که ادعا را مطرح می‌کند، اما گاهی هم بر دوش کسانی است که حقایق و نظریات پذیرفته‌شده و بدیهیات را رد می‌کنند. مثل همه‌ی مسائل دیگری که مطلقاً سیاه و سفید نیستند، در بعضی موارد چنین کاری واضحاً مغلطه‌آمیز است و در بعضی مواقع مغلطه‌آمیز بودن آن مشخص نیست. 

معادل انگلیسی: Shifting of the Burden of Proof

معادل لاتین: onus probandi

معادل‌های جایگزین: بار اثبات دلیل (مفهوم کلی)، مغلطه‌ی بار اثبات دلیل، مغلطه‌ی نهادن بیجای بار اثبات، جابجا کردن بار اثبات 

الگوی منطقی: 

شخص ۱ ادعای Y را مطرح می‌کند، که باید اثبات شود. 

شخص ۱ از شخص ۲ درخواست می‌کند در رد ادعای Y مدرکی ارائه کند. 

شخص ۲ از انجام این کار سر باز می‌زند یا قادر به انجام آن نیست. 

بنابراین Y صحیح است. 

مثال ۱: 

جک: توی باسن من یه اسب تک‌شاخ نامرئی زندگی می‌کنه. 

نیک: از کجا به این نتیجه رسیدی؟ 

جک: می‌تونی خلافشو ثابت کنی؟ 

نیک: نه. 

جک: پس توی باسن من یه اسب تک‌شاخ نامرئی زندگی می‌کنه. 

توضیح: جک ادعایی بیان کرد که باید اثبات شود. نیک درخواست مدرک کرد، ولی جک بار اثبات را روی دوش نیک نهاد. چون نیک نمی‌توانست ادعای ابطال‌ناپذیر (Unfalsifiable Claim) جک را رد کند، جک خود را پیروز بحث اعلام کرد. کار او مغلطه‌آمیز است. 

مثال ۲: 

آدری: من یه انسانم. من یه سایبورگ از آینده نیستم که برای نابودی بشر به گذشته سفر کرده. 

فرد: ثابت کن انسانی! سایبورگ‌ها اگه خون زیادی از دست بدن غش نمی‌کنن. بیا این چاقو رو بگیر و باهاش دستتو ببر. 

آدری: فردی، برو بخواب. در ضمن دیگه حق نداری قبل از خواب برنامه‌های کانال SYFY رو تماشا کنی! 

توضیح: آدری ادعایی بدیهی بیان کرد و احتمالاً به خاطر سوءظن فردی مجبور به بیان آن شد. فرد از آدری درخواست کرد ادعایش را ثابت کند، در حالی‌که وظیفه‌ی اوست تا اعتراضش به یک حقیقت بدیهی را توجیه کند. 

استثنا: تشخیص این‌که بار اثبات بر دوش چه کسی است، همیشه کار راحتی نیست،‌ حداقل نه به اندازه‌ی مثال‌های بالا. اغلب این مسئله خودش به یک بحث طولانی انجامیده می‌شود. 

راهنمایی: اگر ممکن است، استدلال‌تان را با مدرک بیان کنید، حتی اگر بار اثبات بر دوش شما نیست. تنها شرایطی که در آن توصیه نمی‌شود چنین کاری انجام دهید، شرایطی است که در آن ادعا یا اتهام مطرح‌شده آنقدر مضحک و بی‌ربط است که جدی گرفتن آن به هر نحوی باعث اعتبار بخشیدن به آن می‌شود. 

منابع: 

Bunnin, N., & Yu, J. (2008). The Blackwell Dictionary of Western Philosophy. John Wiley & Sons.

ترجمه‌ای از: 

Logically Fallacious

انتشاریافته در:

مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا