تعریف: مغلطه تفسیر منفعت‌طلبانه موقعی اتفاق می‌افتد که شخصی بحث داغ روز را هرطور شده به عقاید و منافع شخصی، سیاسی یا مذهبی خودش ربط دهد. بیشتر مردم اطلاع ندارند که چقدر راحت می‌توان پس از وقوع یک اتفاق بزرگ از آن برای تاکید روی عقاید شخصی مثل پیش‌گویی‌های کتاب مقدس، پیش‌گویی‌های ذهنی (Psychic)، طالع‌بینی، فال چینی و… استفاده کرد.
معادل انگلیسی: Shoehorning
مثال ۱:
این مثال از واژه‌نامه‌ی شکاکان (Skeptic’s Dictionary) برگرفته شده است:
(http://www.skepdic.com/shoehorning.html)
پس از حمله‌ی تروریستی به برج‌های دوقلو و پنتاگون در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، جری فالول (Jerry Falwell) و پت رابرتسون (Pat Robertson)، دو مبلغ مسیحی بنیادگرا این حمله‌ی تروریستی را به عقاید خودشان ربط دادند. آن‌ها ادعا کردند «گروه‌های لیبرال و مدافعین آزادی‌های مدنی، فمینیست‌ها، هم‌جنس‌گرایان و حامیان سقط جنین در وقوع این حمله مقصر هستند، چون اعمال آن‌ها خشم خدا را نسبت به آمریکا برانگیخت.» طبق گفته‌ی فالول، خدا اجازه داد «دشمنان آمریکا… بلایی را که حق‌مان بود سرمان بیاورند.» رابرتسون موافقت کرد. فالول گفت: «اتحادیه‌ی آزادی‌های مدنی آمریکا باید این اتفاق را گردن بگیرد.» رابرتسون با این بیانیه نیز موافقت کرد. فالول گفت دادگاه‌های فدرال نیز مقصر هستند، چون «دائماً تلاش می‌کردند حضور خدا را در حوزه‌ی قضایی کمرنگ کنند.» همچنین «حامیان سقط جنین نیز باید تقصیر را گردن بگیرند، چون خدا تاب و تحمل تمسخر شدن را ندارد.»
توضیح: از این مثال باید مشخص باشد که فالول و رابرتسون چطور با توسل به مغلطهی تفسیر منفعت‌طلبانه سعی کردند از حادثه‌ی یازده سپتامبر به نفع خود و مواضع‌شان استفاده کنند.
مثال ۲: هزاران سال است که مردم برای درک کردن اتفاقات روزگارشان به متن کتاب مقدس مراجعه می‌کنند. بدون‌شک طی قرن‌های متمادی در نتیجه‌ی تفسیر منفعت‌طبانه یک سری آیه به‌عنوان پیش‌گویی اتفاقاتی با ماهیت مشابه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. به‌عنوان مثال می‌توان به فاجعه‌ی لکه‌ی نفتی خلیج مکزیک در سال ۲۰۱۰ اشاره کرد. عده‌ای ادعا کردند که در باب هشتم، آیه‌ی هشتم تا یازدهم کتاب مکاشفات این فاجعه‌ی زیست‌محیطی پیش‌بینی شده بود:
فرشته دوم در شیپور خود دمید. آنگاه چیزی شبیه به کوهی بزرگ و مشتعل به دریا پرتاب شد. پس یک‌سوم دریا به خون مبدّل گردید و یک‌سوم موجودات جاندار دریا مردند و یک‌سوم کشتی‌ها درهم شکستند... یک‌سوم آب‌ها به اَفسَنتین مبدّل شد و بسیاری از انسان‌ها از آن آب‌ها مردند؛ زیرا آب‌ها تلخ شده بود.
کتاب مقدس تقریباً ۳۱۰۰ آیه دارد و از بین‌شان می‌توان حداقل یک آیه پیدا کرد که به هر موقعیتی در دنیای مدرن قابل تعمیم باشد. حالا ۲۰۰۰ سال سابقه‌ی تاریخی را هم به معادله اضافه کنید. احتمالاً دیگر «پیش‌گویی‌های به‌واقعیت‌پیوسته» چندان عجیب به نظر نمی‌رسند.
استثنا: تلاش برای توضیح دادن اتفاقات با استفاده از منطق ممکن است گاهی با منافع سیاسی یا مذهبی شما همسو باشد. در چنین شرایطی مغلطه‌ای در کار نیست.
منابع:
shoehorning – The Skeptic’s Dictionary – Skepdic.com. (n.d.). Retrieved from http://www.skepdic.com/shoehorning.html
ترجمه‌ای از:
انتشاریافته در:
مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا
دیدگاه خود را ثبت کنید