لینک دانلود همه‌ی مقالات مجموعه‌ی «آشنایی با اساطیر کطولحو» در قالب فایل PDF
قدیمی‌ترین و نیرومندترین احساس بشریت، ترس است و قدیمی‌ترین و نیرومندترین نوع ترس نیز ترس از ناشناخته‌هاست.
وحشت ماوراءالطبیعه در ادبیات
املا/معادل (های) فارسی: اساطیر کثلهو در سینما
نمونه‌ای از فیلم‌ها: دعجون (۲۰۰۱)، احضار کثلهو (۲۰۰۵)، نجواگری در تاریکی (۲۰۱۱)
قصه‌های کثلهویی ریشه‌ی عمیقی در ادبیات نوشتاری دارند، ولی این امر مانع از عده‌ای از فیلمسازان نشده تا سعی کنند این داستان‌ها را بر روی پرده‌ی نقره‌ای نیز اقتباس کنند.
بسیاری از اقتباس‌های سینمایی آثار لاوکرفت، فیلم‌های آماتوری و فیلم‌های مستقل با بودجه‌ی کم بوده‌اند. فیلم‌های جریان اصلی (مین‌استریم) تاکنون فقط از اساطیر کثلهو الهام گرفته‌اند و هنوز شاهد بلک‌باستری که اقتباس مستقیم از داستان‌های لاوکرفت باشد، نبوده‌ایم.
ما در اینجا تمامی آثار سینمایی لاوکرفتی را مورد بررسی قرار نخواهیم داد، ولی سعی شده تا به تمامی آثار مهم اشاره شود:
اولین اقتباس سینمایی از آثار لاوکرفت، قلعه‌ی جن‌زده (The Haunted Palace) بود که در سال ۱۹۶۳ بر روی پرده رفت. گرچه که عنوان این فیلم از یکی از اشعار ادگار آلن پو برگرفته شده و روی پوستر آن نیز اسم پو درج شده است، ولی پیرنگ این فیلم اقتباسی آزاد و نه‌چندان وفادارانه از داستان ماجرای چارلز دکستر وارد است.
در این فیلم، نکرونومیکون برای اولین بار روی پرده‌ی نفره‌ای نشان داده شد و کثلهو و یوگ-سوتوث نیز برای اولین بار، اسماً مورد اشاره قرار گرفتند. زمینه‌ی فیلم، شهر آرخام در سال ۱۸۷۵ است و بازیگر معروف فیلم‌های ترسناک، وینست پرایس (Vincent Price) نقش چارلز دکستر وارد و جوزف کورون (Joseph Curwen) را در آن ایفا می‌کند.
قلعه‌ی جن‌زده، علاوه بر جایگاه قابل‌اعتنای خود در میان فیلم‌های ترسناک دهه‌ی ۵۰ و ۶۰، اساطیر کثلهو را برای اولین بار به سینما معرفی کرد.
یکی دیگر از فیلم‌های مهم لاوکرفتی، وحشت دانویچ بود که در سال ۱۹۷۰ بر روی پرده رفت و کمپانی سازنده‌ی قلعه‌ی جن‌زده آن را ساخته بود. کمپانی سازنده این بار از عنوان اصلی داستان کوتاه برای فیلم استفاده کرد و پیرنگ آن نیز به داستان اصلی وفادارتر بود. در این فیلم، اد بِگلی (Ed Begley) نقش هنری آرمیتاژ و دین استاک‌ول (Dean Stockwell) نقش ویلبر ویتلی، برادر دوقلو و انسانی‌تر «وحشت دانویچ» را ایفا کردند.
نکرونومیکون، اشارات متعدد به یوگ-سوتوث و البته شخص شخیص وحشت دانویچ همه جزو ویژگی‌های کثلهویی فیلم هستند. یکی از مواردی که در آن فیلم از داستان اصلی فاصله می‌گیرد، اضافه کردن شخصیتی جدید است: کتابداری جوان که سندرا دی (Sandra Dee) نقش او را ایفا می‌کند و در طول فیلم با ویلبر ویتلی تعامل دارد.
این فیلم از لحاظ تکنیکی کیفیت نازلی داشت و در سال ۲۰۰۹ برای شبکه‌ی SyFy بازسازی شد. در این بازسازی، دین استاک‌ول این بار نقش هنری آرمیتاژ را ایفا می‌کرد.
در سال ۱۹۸۷، شاهد نفرین (The Curse) بودیم؛ اقتباسی نسبتاً وفادارانه از داستان رنگی از فضا. می‌گوییم نسبتاً وفادارانه، چون بخش آغازین و میانی فیلم به داستان اصلی وفادار هستند، ولی قسمت پایانی آن به طور ناامیدکننده‌ای از داستان اصلی فاصله می‌گیرد.
در فیلم، شهاب‌سنگی عجیب در یکی از روستاهای تِنِسی به زمین برخورد می‌کند، اما طولی نمی‌کشد که اندازه‌ی آن کوچک شده و داخل زمین فرو می‌رود. پس از برخورد این شهاب‌سنگ، محصولات مزرعه، حیوانات و ساکنین آن، همه دچار تغییراتی وحشتناک می‌شوند.
فیلم در قالب صحنه‌های گیج‌کننده‌ای سرشار از جلوه‌های ویژه‌ی بی‌کیفیت به پایان می‌رسد و پر از کلیشه‌های دهه‌هشتادی مخصوص فیلم‌های ترسناک است. این فیلم جزو بدترین اقتباس‌های لاوکرفتی نیست، ولی مسلماً نمی‌توان آن را جزو بهترین‌ها نیز به حساب آورد.
دهه‌ی نود چند اقتباس قابل‌اعتنا و باکیفیت به طرفداران اساطیر ارزانی داشت. یکی از این فیلم‌ها طلسمی مرگبار بیافکن (Cast a Deadly Spell) بود که به تهیه‌کنندگی HBO برای پخش در تلویزیون ساخته شد.
در این فیلم فرد وارد (Fred Ward) نقش کارآگاهی خصوصی در دهه‌ی چهل را ایفا می‌کند که نامش اچ. فیلیپ لاوکرفت است! این فیلم در دنیایی موازی اتفاق می‌افتد که شباهت زیادی به دنیای ما دارد، ولی در آن جادو به‌راحتی در دسترس و قابل‌استفاده است و حضور موجوداتی چون زامبی‌ها در جامعه‌ی آن حقیقتی عادی و پذیرفته‌شده است.
با وجود این‌که این فیلم اقتباسی از هیچ‌کدام از داستان‌های لاوکرفت نیست، ولی بسیاری از درون‌مایه‌ها و المان‌های داستان‌هایش درون آن گنجانده شده‌اند و به بسیاری از آن‌ها به صورت اسمی اشاره می‌شود. طلسمی مرگبار بیافکن به طور غافلگیرکننده‌ای جالب است و اگر طرفدار اساطیر کثلهو هستید، ارزش یک‌بار تماشا کردن را دارد.
در سال ۱۹۹۳، نکرونومیکون بر روی پرده رفت، فیلمی متشکل از سه داستان کوتاه جداگانه که به‌ترتیب اقتباسی از موش‌ها درون دیوارها، هوای سرد (Cool Air) و نجواگری در تاریکی بودند. عدم وفاداری به منبع اصلی و سطح کیفی پایین از ارزش فیلم می‌کاهند، ولی گنجاندن سه داستان لاوکرفتی در یک فیلم، به جای کش دادن یک داستان کوتاه لاوکرفتی و اضافه کردن صحنه‌های اضافه برای رساندن آن به مدت زمان مورد نیاز، حرکتی به‌جا و قابل‌احترام بود.
در دهه‌ی ۲۰۰۰ دو فیلم قابل‌اعتنا مبنی بر سایه‌ای بر فراز اینزماوث ساخته شدند: دعجون (۲۰۰۱) و کثلهو (۲۰۰۷).
دعجون (۲۰۰۱) زمینه‌ی داستان را از ماساچوست به اسپانیا تغییر می‌دهد و مانند فیلم نفرین، بخش آغازین و میانی آن تا حد زیادی به منبع اقتباس وفادار هستند، ولی بخش انتهایی آن از داستان اصلی فاصله می‌گیرد.
کثلهو (۲۰۰۷) نیز زمینه‌ی داستان را از ماساچوست به قسمت شمال‌غربی آمریکا تغییر می‌دهد و تمرکز آن روی وحشت ماوراءالطبیعه در مقایسه با دعجون کمتر است. در میان این دو فیلم، دعجون به منبع اقتباس اصلی وفادارتر و کیفیت ساخت آن نیز بهتر است.
جا دارد اشاره‌ا‌ی ویژه به دو فیلمی داشته باشیم که انجمن تاریخی اچ.پی. لاوکرفت (H.P. Lovecraft Historical Society) تهیه‌کننده‌یشان بودند: احضار کثلهو (۲۰۰۵) و نجواگری در تاریکی (۲۰۱۱). احضار کثلهو فیلمی صامت است و هر دو فیلم به صورت سیاه و سفید فیلمبرداری شده‌اند. دلیل این امر، تلاش سازندگان برای نزدیک کردن حال و هوایشان به فیلم‌های دوران تالیف شدن داستان‌ها بود. هر دو فیلم اقتباسی به‌شدت وفادارانه از داستان‌های لاوکرفت هستند، هرچند نجواگری در تاریکی به پرده‌ی سوم داستان یک سری المان جدید اضافه می‌کند.
البته جا دارد به این هم اشاره کنیم که معروف‌ترین اقتباس‌های سینمایی از آثار لاوکرفت یعنی از ماوراء (From Beyond) و احیاگر (Re-Animator) که کارگردان هردویشان استوارت گوردون (Stuart Gordon) است، عاری از المان‌های کثلهویی هستند و برای همین است که در اینجا معرفی نشدند.
از اقتباس‌های لاوکرفتی که فراتر رویم، فیلم‌های زیادی بوده‌اند که از اساطیر کثلهو الهام گرفته‌اند. از میان این فیلم‌ها می‌توان به در کام جنون (۱۹۹۵) (In the Mouth of Madness)، کلبه‌ای در جنگل (۲۰۱۲) (The Cabin in the Woods)، مرده‌ی پلید (۱۹۸۱) (Evil Dead)، بیگانه (۱۹۷۹) (Alien) و اخیراً ورود (۲۰۱۶) (Arrival) اشاره کرد.
آینده‌ی اساطیر کثلهو در سینما در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. استودیوهای بزرگ تاکنون تمایل زیادی برای تهیه‌ی اقتباس‌های وفادارانه از داستان‌های لاوکرفت نشان نداده‌اند و بیشتر طرفداران اساطیر نیز به این حقیقت واقف‌اند که به تصویر درآوردن بیشتر داستان‌های اساطیر کاری بس دشوار است.
گیرمو دل‌تورو (Guillermo Del Toro، کارگردان پسر جهنمی ۱ و ۲، هزارتوی پن و در حاشیه‌ی اقیانوس آرام، علاقه‌ی زیادی به ساخت یک اقتباس پرخرج و وفادارانه از در کوهستان جنون نشان داده و حتی فیلمنامه‌ای هم برای آن نوشته است، ولی بعید است که این پروژه (حداقل آنطور که دل‌تورو مدنظر دارد) به بار بنشیند، چون هیچ استودیویی تمایل ندارد بودجه و آزادی‌عمل مدنظر دل‌تورو را در اختیارش قرار دهد.
برای بسیاری از طرفداران اساطیر، لذت اصلی تجربه کردن این داستان‌ها، در خواندشان زیر نور شمع و در قالب کلماتی داخل کتبی قطور و کهنه نهفته است، ولی شاید روزی یک کاگردان با استعداد موفق شود مناظر عجیب و فرادنیوی و موجودات وحشتناکی را که کلمات قادر به توصیفشان نیستند، به‌شکلی رضایت‌بخش بر روی پرده‌ی نقره‌ای به تصویر درآورد. اگر روزی این اتفاق بیفتد، تاثیر فیلم مذکور روی سینمای وحشت با تاثیر ارباب حلقه‌ها روی سینمای فانتزی قابل‌مقایسه خواهد بود.
دیدگاه خود را ثبت کنید