تعریف: مغلطه عامل خودارجاع‌دهنده موقعی اتفاق می‌افتد که شخصی پای عامل/علت حادثه‌ای را وسط بکشد تا اثر به‌جامانده از آن را ماست‌مالی کند، یا به منبع/منشاء چیزی اشاره کند تا اثر آن منبع/منشاء را خنثی کند.
معادل انگلیسی: Retrogressive Causation
الگوی منطقی:
X عامل/منشاء Y است.
برای از بین بردن یا خنثی کردن Y، مقدار بیشتری X لازم است.
مثال ۱:
جن: متوجه هستی این همه الکلی که می‌خوری عامل بدبختی خانواده‌ت شده؟
بریجت: بله، متوجهم.
جن: خب تصمیم داری چی کار کنی؟
بریجت: الکل بخورم تا فراموش کنم.
توضیح: بریجت به الکل اعتیاد دارد و برنامه‌اش برای دست‌وپنجه کردن با مشکل اعتیاد به الکل، مصرف الکل بیشتر است، چون مصرف الکل به او کمک می‌کند اثرات درازمدت اعتیادش را موقتاً از یاد ببرد. استدلال او برای رسیدن به این نتیجه مغلطه‌آمیز است.
مثال ۲:
دیوید: چرا همیشه نسبت به همه‌چی عذاب‌وجدان داری؟
پیت: چون کاتولیکم. ولی نگران نباش. یک‌شنبه می‌رم کلیسا و برای گناهانم آیین توبه (Confession) به جا میارم.
توضیح: حس تقصیر کاتولیکی (Catholic Guilt) ناشی از اعتقاد به باورهای کاتولیک است. در آیین توبه فرد برای راحتی وجدانش و تقویت باورهای کاتولیکش به گناهانش اعتراف می‌کند، ولی گاهی همین آیین توبه است که حس تقصیر را در آدم ایجاد می‌کند و زیر ذره‌بین قرار می‌دهد.
استثنا: در بعضی موارد، مثل مثال ۲، شاید هدف فرد نه لزوماً پایان دادن به چرخه، بلکه ادامه دادن چرخه برای هدفی والا است. در مثال ۲، شاید پیت از اجرای تشریفات گاه‌وبیگاه «پاکسازی روح» لذت می‌برد و برای همین در ضمیر خودآگاه یا ناخودآگاهش می‌خواهد گناهان بیشتری انجام دهد تا آیین توبه‌‌اش و پاکسازی روحش معنادارتر شود. شاید در نظر عده‌ای چنین طرز تفکری غیرمنطقی باشد، ولی نمونه‌ای از این مغلطه به حساب نمی‌آید.
منابع:
مغلطه‌ای رایج در اینترنت. منبع آکادمیک برای آن یافت نشد.
ترجمه‌ای از:
انتشاریافته در:
مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا
به نظرم میشه اسم این مغلطه رو تفکر وسواسی یا ( OCD) هم گذاشت چون تو وسواس هم این سیر فکری دنبال میشه. مثلا اینجوری
-شصت بار درو چک کردم تا اطمینان پیدا کنم بسته اس اما بازم شک دارم. چی کار کنم مطمئن شم؟
ـ بازم چک کن ( با میم hooded Kermit :))
میم هودد کرمیت رو خوب اومدی عمق فاجعه رو نشون میده :))