تعریف: مغلطه جلب و تغییر هیپنوتیزم‌کننده موقعی پیش می‌آید که شخصی چند بیانیه‌ای را که عموم مردم به‌عنوان حقیقت یا بدیهیات قبول دارند پشت سر هم بیان کند و در آخر بیانیه‌ی جنجالی‌ای را بیان کند که اگر جداگانه بیان می‌شد، شاید واکنشی منفی در مخاطب ایجاد می‌کرد. جلب و تغییر یکی از ابزار پروپاگانداست، ولی اگر مخاطب به خاطر بیانات پیشین به بیانیه‌ی آخر اعتبار بیشتری ببخشد، مرتکب مغلطه شده است. این مغلطه شامل بیانات منفی نیز می‌شود.

جلب و تغییر یکی از حقه‌های قدیمی برای انداختن جنس به مخاطب است. اساس و پایه‌ی این حقه عادت دادن مشتری به «بله» گفتن است.

معادل انگلیسی: Hypnotic Bait and Switch

الگوی منطقی:‌

تعدادی بیانیه‌ی صحیح غیرجنجالی پشت‌سرهم  بیان می‌شود.

بنابراین ادعای X (که جنجال‌برانگیز است) صحیح است.

 

تعدادی بیانیه‌ی اشتباه غیرجنجالی پشت‌سرهم بیان می‌شود.

بنابراین ادعای X (که جنجال‌برانگیز است) اشتباه است.

مثال ۱: 

آیا کشورت رو دوست داری؟‌

آیا خانواده‌ت رو دوست داری؟‌

آیا به سلامتی‌شون اهمیت می‌دی؟‌

اگه جوابت به این سوالات مثبته، عاشق بستنی Eatme می‌شی!‌

مثال ۲: 

آیا این درسته که درصد کمی از آمریکایی‌ها مالک عمده‌ ثروت آمریکا باشن؟

آیا این درسته که اضافه‌وقت کار کنی تا دخل و خرجت با هم یکی بشه؟

آیا این درسته که حتی برای تعطیلات نتونی از کشور خارج بشی؟‌

آیا واقعاً می‌خوای به رجی لیپشیتز رای بدی؟‌

توضیح: 

احتمالاً با خواندن مثال‌ها متوجه شدید واژه‌ی «هیپنوتیزم‌کننده» از کجا می‌آید. با خواندن چنین جملاتی ذهن ناخودآگاه‌تان ذهن خودآگاه‌تان را تسخیر می‌کند و بدون فکر کردن «بله» یا «نه» می‌گویید، بدون این‌که به طور دقیق بدانید با چه چیزی موافقت یا مخالفت می‌کنید. این حقه در راه‌پیمایی‌ها بهتر از هر جایی جواب می‌دهد، چون کسانی که در راه‌پیمایی‌ها شعار می‌دهند دوست دارند شما عقل و منطق را دور بریزید و به احساسات‌تان توسل بجویید.

استثنا: این حقه برای متقاعدسازی انسان‌ها بسیار موثر است، بنابراین اگر می‌خواهید فرزندتان را ترغیب کنید از مواد مخدر پرهیز کند، اشکال ندارد از آن استفاده کنید. ولی اگر می‌خواهید کسی را ترغیب به خریدن جاروبرقی کنید، توسل به این حقه غیراخلاقی است.

راهنمایی: مغلطه‌شناسی را جدی بگیرید! هرکجا که می‌روید، حواس‌تان به حقه‌های این‌چنینی باشد. در این صورت هرگاه در معرض پروپاگاندای احساسی قرار گیرید، منطق‌تان بلافاصله عقب‌نشینی نمی‌کند.

منابع: 

مغلطه‌ای رایج در اینترنت. منبع آکادمیک برای آن یافت نشد.

ترجمه‌ای از: 

Logically Fallacious

انتشاریافته در:

مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا

از بالا به پایین:

فرشته‌های چارلی/ سه آمیگو/ سه کله‌پوک/ هویی، دویی، لویی

 

در بین اتحادها سه رایج‌ترین شماره است.

ساختار اتحاد سه‌نفره

معمولاً در اتحاد سه‌نفره، دوتا از اعضا فویل یکدیگر هستند و دائماً با هم مخالفت می‌کنند و عضو سوم که نگهدارنده‌ی یکپارچگی گروه است، بین آن دو و ویژگی‌های شخصیتی متفاوتشان تعادل برقرار می‌کند. عامل قدرتمند بودن گروه این پویایی و کشمکش دائمی است .

به کلمه‌ی «گروه» دقت کنید. این شخصیت‌ها به‌طور مستقیم با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. شما می‌توانید در یک داستان سه شخصیت داشته باشید که فویل یکدیگر باشند، بدون این‌که اعضای یک اتحاد سه‌نفره محسوب شوند. مثلاً اگر سه شخصیت در داستان اعضای یک خانواده باشند، با یک اتحاد سه‌نفره طرف هستیم، ولی اگر همان اعضا با همان ویژگی‌های شخصیتی با هم تعامل نداشته باشند، اتحاد سه‌نفره محسوب نمی‌شوند.

اتحاد سه‌نفره را می‌توان در اتحادهای بزرگ‌تر هم گنجاند. سه بعلاوه‌ی دو اتحادی سه‌نفره درون یک اتحاد پنج‌نفره است. همچنین بعضی‌وقت‌ها در یک اتحاد پنج‌نفره (یا یک اتحاد چهارنفره با یک عضو صوری) دو اتحاد سه‌نفره به وجود می‌آید و یک عضو اصلی بین دو اتحاد به اشتراک گذاشته می‌شود. اتحاد شش‌نفره اغلب به دو اتحاد سه‌نفره تقسیم می‌شود و اتحاد هفت‌نفره هم اغلب از یک و بعضی‌مواقع از دو اتحاد سه‌نفره تشکیل می‌شود.

 

یک ترکیب بی‌نظیر در هر بازی نقش آفرینی
جنگجو، جادوگر، دزد

 

تیپ‌های شخصیتی مربوطه

تعدادی از دگرگونی‌های اتحاد سه‌نفره به شرح زیر است. مثلث فرویدی (که قبلاً راجع به آن مطلب داشتیم) رایج‌ترین اتحاد سه‌نفره است و اغلب شالوده‌ی اتحادهای سه‌نفره‌ی دیگر است. این اتحادها می‌توانند با هم هم‌پوشانی داشته باشند:

• زیبا، زرنگ، زورمند: یک اتحاد سه‌نفره‌ی مونث که هریک از اعضای آن نماینده‌‌ی یکی از ویژگی‌های یاد شده هستند. عضو زیبا می‌تواند عضو محبوب یا دارای ویژگی‌های زنانه نیز باشد (اگنس، مارگو و ادیث در انیمیشن منِ نفرت‌انگیز[۱]).
• گنده‌بک، لاغر، قدکوتاه: گنده‌بک می‌توانند هیکلی یا چاق هم باشد (فتیسک، اینیگو و ویتسینی در فیلم شاهزاده‌خانم عروس[۲]).
• قرمز، سبز، آبی/قرمز، زرد، آبی: یک اتحاد سه‌نفره‌ی رنگی (داک، هیویی و لویی در  انیمیشن ماجراهای اردک[۳]).
• سه‌نفره‌ی مضحک: متشکل از یک احمق که نقشه‌ای احمقانه پی‌ریزی می‌کند، احمقی دیگر که کورکورانه از دستورات پیروی می‌کند و شخصیتی مثلاً عادی که هیچ کاری از دستش برنمی‌آید تا جلویشان را بگیرد و دائم در حال غر زدن است (مو، کِرلی و لری در فیلم‌های سه کله‌پوک[۴]).
• آتش، یخ، آذرخش: اتحادی به نمایندگی از عناصر طبیعی. بدین شکل می‌توان آن را معادل مثلث فرویدی در نظر گرفت: اسپاک یخی، کِرک آذرخشین و مک‌کوی آتشین (ساحر خون، ساحر اعظم و سلطان کوه در وارکرفت۲ [۵]).
• جنگجو، جادوگر، دزد: یک جنگجوی هیکلی و قوی، یک جادوگر سوسول یا ضعیف و یک دزد تیزپا (پونتیوس، آمادئوس و زویا در بازی رایانه‌ای تراین[۶]).
• خواهران هکاته: دوشیزه، کدبانو، پیرزن (کلوثو، لاچسیس، آتروپوس در اساطیر یونان[۷]).
• شوالیه، رند، ملازم: یک جنگجوی آرمان‌گرا، یک جنگجوی موقعیت‌طلب و یک جنگجوی بی‌تجربه (آرتور، گواین و مرلین در سریال تلویزیونی مرلین[۸]).
• زمین، دریا، آسمان: یکی از زمین، یکی از دریا، یکی از آسمان (گایا، پونتوس و اورانوس در اساطیر یونان[۹]).
• خوش‌اخلاق، بداخلاق، حد وسط: منظور از حد وسط شخصیتی است که نه خوش‌اخلاق باشد و نه بداخلاق (چین‌پو، یائو و لینگ در انیمیشن مولان[۱۰]).
• تریوی راک: یک گروه راک‌سه‌نفره که شامل گیتارزن، گیتاربیس‌زن و طبل‌زن است (الوین، سایمن و تئودور در فیلم الوین و چیپمانک‌ها[۱۱]).
• تریوی هولناک: متشکل از یک شرور و دو نوچه. ممکن است هرسه‌شان خود نوچه‌ی یک شرور به‌مراتب‌ بزرگ‌تر باشند (کابال، کبرا و کیرا در مورتال کامبت دیسپشن[۱۲]).
• دو مذکر، یک مونث: متشکل از قهرمان، یک دوست هم‌جنس و دوستی دیگر از جنس مخالف (هری، ران و هرمانی در هری پاتر[۱۳]).
• دو مونث، یک مذکر: نقطه‌ی مقابل مورد بالا (بافی، ویلو و زاندر در سریال تلویزیونی بافی خون‌آشام‌کش[۱۴]).
• سه صورت آدم: سه شخصیت مذکر که هریک تا حدودی نماینده‌ی ماجراجویی، قدرت و دانایی هستند. به‌ترتیب شکارچی، ارباب و پیامبر نامیده می‌شوند (تاسادر، آلداریس و زراتول در بازی استارکرفت[۱۵]).
• سه صورت حوا: سه شخصیت مونث که هریک نماینده‌ی کودک، همسر و دلفریب هستند. تا حد زیادی به خواهران هکاته شباهت دارد؛ با این تفاوت که در خواهران هکاته، دوشیزه سادگی کودک و جذابیت دلفریب و کدبانو شادابی کودک و کمال همسر را ترکیب می‌کند و پیرزن هم تا حد زیادی با همسر دانا و عاقل هم‌پوشانی دارد (لیلیانا، واین و موریگان در بازی رایانه‌ای عصر اژدها[۱۶]).
• سه نسل موفق: متشکل از جوانی که می‌خواهد به موفقیت برسد، بزرگسالی که در حال رسیدن به موفقیت است و کهنسالی که به موفقیت رسیده است (آناکین اسکای‌واکر، اوبی وان‌کنوبی و کوی‌گان جین در قسمت اول جنگ ستارگان:تهدید شبح[۱۷]).
• همراه با یک دوست و یک غریبه: متشکل از شخصیت اصلی که با دوست دوران کودکی و یک شخصیت کاملاً غریبه همراه شده است (راپونزل، پاسکال و فلین رایدر در انیمیشن گیسوکمند[۱۸]).

[۱] Agnes, Margo, Edith/Despeciable Me

[۲] Fezzik, Inigo, Vizzini/The Princess Bride

[۳] Dewey, Huey, Louie /Duck Tales

[۴] Moe, Curly, Larry/The Three Stooges

[۵] Blood Mage, Archmage, Mountain King/Warcraft II

[۶] Pontius, Amadeus, Zoya/Trine

[۷] Clotho, Lachesis, Atropos/Greek Mythology

[۸] Arthur, Gwaine, Merlin/Merlin

[۹] Gaia, Pontus, Oranos/Greek Mythology

[۱۰] Chien-Po, Yao, Ling/Mulan

[۱۱] Alvin, Simon, Theodore/Alvin and the Chipmunks

[۱۲] Kabal, Kobra, Kira/Mortal Kombat Deception

[۱۳] Harry, Ron, Hermione/Harry Potter

[۱۴] Buffy, Willow, Xander/Buffy the Vampire Slayer

[۱۵] Tassadr, Aldaris, Zeratul/Starcraft

[۱۶] Leliana, Wynne, Morrigan/Dragon Age

[۱۷] Anakin Skywalker, Obi-Wan Kenobi, Qui-gon Jinn/Star Wars Episode I: The Phantom Menace

[۱۸] Rapunzel, Pascal, Flynn Rider/Tangled

 

منبع: Power Trio

 

برای دیدن بقیه عناصر به صفحه معرفی عناصر داستان بروید.

تعریف: مغلطه تاریخ‌دان موقعی پیش می‌آید که شخصی تصمیم یک نفر را در گذشته با استناد بر اطلاعاتی که در آن دوره موجود نبوده قضاوت کند. 

معادل انگلیسی: Historian’s Fallacy

معادل‌های جایگزین: جبرگرایی گذشته‌نگرانه

الگوی منطقی:‌

ادعای X در گذشته مطرح شد. 

کسانی که ادعا را مطرح کردند Y را، که در آن دوره موجود نبود، لحاظ نکردند. 

بنابراین X ادعایی احمقانه است.

مثال ۱: 

نباید از جاده‌ی فرعی می‌رفتی محل اجرای کنسرت. اگه از جاده‌ی اصلی استفاده می‌کردی، توی ترافیکی که سر اون تصادفه پیش اومد گیر نمی‌کردی. 

توضیح: «خیلی ممنون بابت اطلاع‌رسانی‌تون!» جمله‌ی طعنه‌آمیزی است که عموماً در جواب به این مغلطه داده می‌شود. اگر طرف از تصادف مذکور خبر داشت، معلوم است که جاده‌ی اصلی را انتخاب می‌کرد، ولی هیچ‌کس نمی‌توانست آن تصادف را پیش‌بینی کند. اگر در چنین شرایطی کسی بگوید «باید از فلان مسیر می‌رفتی»، مرتکب مغلطه شده است. 

مثال ۲: 

یهودا کار احمقانه‌ای کرد که عیسی رو به اولیاء امور لو داد. آخرش از شدت عذاب‌وجدان خودکشی کرد. 

توضیح:‌ برای مایی که از کل داستان عیسی خبر داریم،‌ هیولاسازی از یهودا کار راحتی‌ست. ما به اطلاعاتی دسترسی داریم که یهودا در زمان تصمیم‌گیری بهشان دسترسی نداشت. تازه، اگر یهودا عیسی را به اولیاء امور لو نمی‌داد و عیسی کشته نمی‌شد، و مثلاً عیسی در دوران کهن‌سالی و سر یک اتفاق ساده درمی‌گذشت، آیا مسیحیت به این درجه از محبوبیت می‌رسید؟‌

استثنا: گاهی‌اوقات، ارتکاب این مغلطه بامزه است، البته به قیمت خط‌خطی کردن اعصاب رفیق‌تان. 

مثال: 

هی، خریدن سهام اون شرکته که یه هفته بعد FBI به جرم فحشا درشو بست واقعاً تصمیم عاقلانه‌ای بود. لطفاً بنده رو هم راهنمایی کن. 

منابع: 

Arp, R. (2013). 1001 Ideas That Changed the Way We Think. Simon and Schuster.

ترجمه‌ای از: 

Logically Fallacious

انتشاریافته در:

مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا

تعریف: مغلطه خر و خرما موقعی پیش می‌آید که شخصی طوری استدلالش را مطرح کند، یا به استدلال طرف مقابل پاسخ دهد،‌ که موضعش به طور دقیق مشخص نباشد. این کار به گوینده اجازه می‌دهد هر موقع که به نفعش است، ادعایش را تغییر دهد و بدون عواقب خاصی حرفش را عوض کند و در آخر ادعا کند که «از همان اول» حق با او بوده است. 

معادل انگلیسی: Having Your Cake

معادل‌های جایگزین: موضع مبهم، ادعای بی‌مایه، بی‌طرفی عمدی

الگوی منطقی: 

به نظر من X استدلالی قوی‌ست. 

Y نیز استدلالی قوی‌ست. 

مثال ۱: 

گزارش‌گر: جناب نماینده، موضع شما در بحث «آب پاکیزه یا کارخانه‌های جدید» چیه؟ 

جناب نماینده: البته من می‌خوام آب کشورمون تا حد امکان پاکیزه باشه. من لایحه‌ی جلوگیری از ساخته شدن کارخونه‌ی جدید رو درک می‌کنم و در عین حال به نظرم با ساخته شدن کارخونه‌ی جدید برای جوانانمون اشتغال‌زایی می‌شه  و این امتیازی نیست که بشه به این راحتی ازش گذشت. 

توضیح:‌ هدف از ابراز این مدل «تصمیم‌نگیری‌ها» یا سر باز زدن از انتخاب موضع عموماً جواب سر بالا دادن به کسی‌ست که دنبال جواب قطعی است. در مثال بالا، نماینده‌ی مذکور بعداً می‌تواند بر اساس نتیجه‌ی بحث موضع خود را انتخاب کند و وانمود کند از اول می‌دانسته تصمیم درست چیست. 

مثال ۲: 

اسکات: به نظر تو زمین فقط ۶ الی ۱۰هزار سال عمر داره؟ 

سم: مدارک موجود برای اثبات چند میلیارد ساله بودن عمر زمین خیلی زیاده، ولی نمی‌شه یک سری از ادعاهای آفرینش‌گرایان رو نادیده گرفت. 

اسکات:‌ خب آخرش نظرت چیه؟ 

سم: دارم می‌گم ۴.۷ میلیارد ساله بودن زمین خیلی منطقی به نظر می‌رسه، ولی نظریه‌ی ۶۰۰۰ ساله بودن زمین هم منطق خاص خودشو داره. 

توضیح:‌ ما همه دلمان می‌خواهد افرادی مثل سم را گوشمالی حسابی بدهیم. سم موضع خود را مشخص نمی‌کند. اگر نظر سم در این زمینه‌ی خاص مهم باشد، پیروان هر دو موضع از بیانیه‌ی او به نفع خودشان استفاده خواهند کرد. این ابهام گمراه‌کننده است. 

استثنا: وقتی از موضعی اطلاع کافی ندارید، بیانات بی‌مایه و مبهم نشانه‌ی خوبی از این ناآگاهی هستند، خصوصاً اگر بعدش عدم اطمینان و نادانی خود را از موضوع ابراز کنید. در چنین حالتی مغلطه‌ای اتفاق نمی‌افتد. 

راهنمایی: اگر درباره‌ی موضوعی نظری ندارید، بدون رودربایستی بگویید. اگر چیزی را نمی‌دانید، بگویید که نمی‌دانید. به همین سادگی. 

منابع: 

مغلطه‌ای رایج در اینترنت. منبع آکادمیک برای آن یافت نشد.

ترجمه‌ای از: 

Logically Fallacious

انتشاریافته در:

مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا